In deze publicatie wordt de voortgang van de Europese Unie-samenwerking geschetst, waarbij de wisselwerking tussen recht en beleid steeds in beeld is.
Niet alleen wordt stilgestaan bij de stand van de EU-samenwerking op dit moment, maar ook bij de uitdagingen waar de Unie momenteel voor staat. Het gaat daarbij in de eerste plaats om de mogelijkheden van voortgang van het 'interne' integratieproces, en de betrokkenheid van de lidstaten daarbij. Met thans 28 lidstaten, en nog een aantal landen in de wachtkamer, laat het zich raden dat niet alle lidstaten steeds het tempo en het gewenste niveau van de samenwerking kunnen - of willen - bijhouden. De toespraak van de Britse Prime Minister Cameron van 23 januari 2013 waarin hij een heronderhandeling over het Britse lidmaatschap aankondigt, is daar een voorbeeld van.
Het gaat echter ook om de 'externe' dimensie van het integratieproces, de verhouding derhalve met derde landen. En dan niet alleen die derde landen die de ambitie hebben om - eens - lid van de Unie te worden, maar ook om landen die (alleen) een samenwerking met de Unie nastreven. Aan de relatie met derde landen heeft de Europese Unie lange tijd onvoldoende aandacht besteed. De economische crisis en de gevolgen van de toetreding van twaalf nieuwe lidstaten in 2004 en 2007 hebben hier ongetwijfeld mee te maken. De actualiteit in 2014, met onrust aan al onze buitengrenzen (de spanningen rond Oekraïne, de voortdurende conflicten in het Midden-Oosten en het geweld en opkomend fundamentalisme in Midden- en Noord-Afrika), maakt echter duidelijk dat het burenbeleid prioritaire aandacht behoeft. Onze veiligheid en stabiliteit zijn hierbij in het geding.
Na een loopbaan in de advocatuur en bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken, trad Jaap de Zwaan in januari 1998 in dienst van de Erasmus Universiteit Rotterdam als hoogleraar Recht van de Europese Unie. Tijdens zijn werkzaamheden voor de universiteit heeft hij, mede om studenten voor te bereiden op hun intrede op de arbeidsmarkt, steeds getracht om theorie en praktijk bij elkaar te brengen. Vanaf 2005 combineerde De Zwaan zijn werk, inmiddels als deeltijdhoogleraar, met de functie van directeur van Instituut Clingendael, het Nederlandse instituut voor internationale betrekkingen in Den Haag. Op 14 maart 2014 nam hij afscheid van de universiteit. Hij blijft echter actief als lector Europese Integratie bij De Haagse Hogeschool. Hij blijft ook betrokken bij een reeks van Europese projecten, in binnen- en buitenland.
